Gmina: Prószków (Proskau)
Powiat: Opole (Oppeln)
Kraj: Polska (Polen)
Region: Śląsk (Oberschlesien)

Powrót do strony głównej

 

Kalendarium

Folwark i okolice

 Pofyrtane dzieje Śląska.
Dzieje naszej wsi są ściśle związane z dziejami Śląska. Śląsk przez wieki zmieniał swoich właścicieli. W zapiskach historycznych możemy znaleźć wiele informacji o nim, niestety informacje te nie zawsze są wiarygodne.

   Ktoś kiedyś powiedział,: ..... „ że każde pokolenie musi dokonać własnego rozrachunku z historią, że musi sobie wytworzyć własny sposób oglądu przeszłości. Historia w sensie społecznym nie stanie się nigdy zespołem prawd raz i na zawsze ustalonych „ . O ile fakty nie budzą dyskusji ( z reguły) to ich interpretacja często budzi spory i kontrowersje. Dzieje Śląska są tego dobrym przykładem.

 

4500-
1700pne.

1300-
1100pne.

XV-XVIw

Ślad osadniczy z okresu kultury "Ceramika -Sznurowa"
 
(Piaskownia Wiktora Gielnika)

Punkt osadniczy, naczynia i fragmenty naczyń z okresu kultury "Łużyckiej"
 (podczas budowy domu Drassa).

Punkty osadnicze, fragmenty naczyń ceramicznych.
 Więcej zobacz (powrót) ARCHEOLOGIA

843
 

843  Pierwszy - historycznie udokumentowany zapis dotyczący miasta        (grodu) Opola . Po śmierci Karola Wielkiego ( w roku 814), skończyła się jedność rozległej monarchii frankońskiej. W Europie doszło do wielkiego zamieszania, jego spadkobiercy toczyli ostrą walkę o tytuł cesarski i o poszczególne prowincje. Zażarte walki zakończono po prawie 30 latach - traktatem.  W 843 roku trzech wnuków Karola Wielkiego zawarło umowę w Verdun, w myśl której imperium frankońskie zostało podzielone na trzy części.  Najstarszy z braci, Lotar I, otrzymał Italię i wschodnią część Galii wraz z tytułem cesarza. Ludwikowi Niemieckiemu przypadły tereny wschodnie imperium (dzisiejsze Niemcy), Karol Łysy otrzymał część zachodnią ( dzisiejsze tereny Francji).

      I właśnie w tym czasie w Verdun powstaje cenny tajemniczy dokument  wywiadu frankońskiego, mający zapewne duże znaczenia dla umawiających się braci, w czasie podziału imperium  Karola Wielkiego. Dokument ważny, dokładny i na pewno - wiarygodny. Skryba frankoński pieczołowicie wylicza ilość twierdz, którymi dane państwo na Śląsku rozporządzało. O naszym państwie Opolini  czytamy :   Opolini habent civitates XX  -  czyli ....Opolanie mają dwadzieścia grodów. Civitas - cywilizacja, czyli miasto, osiedla różniące się od wsi, skupiające ludzi zajmujących się kontaktami handlowymi oraz rzemieślników. Skoro dokument spisany został w 843 roku, to jasne jest, że wszystkie wymienione w nim plemiona śląskie musiały się zorganizować wcześniej co najmniej o 100 lat.  A więc 123 lata przed Mieszkiem I, istniało już „państwo Opolini”, które posiadało dwadzieścia grodów . A mnie uczono w szkole, że założycielem grodu Opole był pierwszy historyczny Piast - Mieszko I. Ten - ważny dla nas mieszkańców Opolszczyzny - dokument , nazwany przez historyków  „dokument Geografa Bawarskiego „ jest przechowywany w Akwizgranie  ( Achen ). Co do ówczesnej przynależności Śląska , to wiele faktów przemawia za tym, iż wchodził w skład państwa Przemyślidów  czeskich. Ślązacy, podobnie jak  Wiślanie (Krakowianie), kilka wieków wcześniej byli pod wpływem Celtów, a więc stali  na wyższym poziomie rozwoju. Również  chrześcijaństwo dotarło do Opolini  wcześniej niż nad Wartę.

 

1099

1099   Zagadką historyczną, dla naszej parafii, pozostaje data 1099. Jest to data wyryta na kamieniu wmurowanym w fasadzie kościoła aż do 1814 roku. Po katastrofalnym pożarze (patrz rok 1814) zdołano odczytać liczbę dokładnie, kamienia nie udało się uratować, bo uległ rozproszkowaniu. ( Arch Parafialne:  „ Der erwehnte in dem Mittelgiebel eingemauert gewesene Tafesteinist nach dem Brande im Jahre 1814 betrachtet und darauf die Zahl 1099 wirklich entzifert worden. Dieser Stein fiel auseinander und es sind keine uebereste davon vorhanden”.) Jakie znaczenie przypisać tej dacie - rok założenia osady, budowa pierwszej kaplicy? Czy z okazji 100 letniej rocznicy kanonizacji naszego biskupa  Św. Wojciecha (999) Takie pytania zadawał sobie Autor O. dr Edward Szdzuj-Frankiewicz w książce " Kościół Parafialny w Chrząszczycach"
W książce wydanej w 1830 znalazłem taki zapis:

Alphabetisch - Statistisch Topographische Übersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte
Der König l Preuß. Provinz Schlesien

Von Knie Verlag  Breslau
 1830
Strona 154  Zapis oryginalny jak niżej pismo drukowane gotyk.

Follwark, D. Reg. U. Kr Oppeln  S 3/4.
M. Königl./ Domain. U. Oppeln / O.L.G. Ratibor Königl. Domain. Just.A. Oppeln,/O.S.=/
27 H. 142 E. Ganz k. K.K. zu Chrzumczütz. Muter Kirche.erbaut 1093. (Archiw Oppeln).  bis zu 1810 Archd.Oppeln. Wilde Fischerei.
 

Warto zwrócić uwagę na datę 1093  Muter Kirche erbaut 1093. Czy możemy założyć, że datę po pożarze odczytano źle? Ostatnia odczytana cyfra 9 jest bardzo podobna do cyfry 3 i tak też mogła być odczytana.

Jeśli tak, to datę wybudowania pierwszego kościoła w Chrząszczycach należy przyjąć jako1093.

Podobny zapis tego samego autora znajdujemy 15 lat później. ( 1845 roku)

 

1295 Pierwsza informacja o osadzie "VORWERK des Gesco" wymieniona przy okazji nadania dóbr dla kościoła w Chrząszczycach, przez Ks. Bolka I zwanego Opolskim. Jego grób znajduje się w kościele Franciszkańskim w Opolu.
1532  1830 Knie podaje: Folwark nazywano  Forwerckh, a Chrzowice  Krzowitze
1664 Wybudowano naszą kaplicę - dzwonnicę przy ul. Wiejskiej. Zobacz sacrum
1675 Wybudowano kaplicę przydrożna na skrzyżowaniu drogi ul. Szkolna,
ul. Lipowa. Na obecnej posesji Antoni Chudala, poprzednio Józef Kansy Zobacz Sacrum
1697 Wybudowano kaplicę na polu Antona Smolin. Prawdopodobnie była to także kaplica przydrożna. Wiele śladów wskazuje na to, że ulica Szkolna była główną drogą łączącą księstwo Raciborskie z księstwem Opolskim.
Zobacz sacrum
1742 Pierwsza pieczątka naszej osady.                               

Pieczątka osady- gromady Folwark z roku 1742.
Na czterech podporach dach (stodoła - Feldscheune), od prawej strony – poziomo sztyl z osadzonymi grabiami, od środka podpór na lewą stronę.
Napis na pieczątce: po obwodzie „ FOLWARK  GEM. SIGL „ (Folwark pieczątka Gromady) W dolnej części napis:   „ IN OPPELN CREYS „  ( W powiecie Opole).
Informacja na podstawie : „Die Wappen der Oberschlesischen Landgemeinden „ Oppeln 1909.
Oskar Wilpert  &  Paul Kutzer.
W dokumentach Folwark pisany przez jedno "L"

1775 W kaplicy z roku 1664 powieszono dzwon, który do dziś działa.

1830 W dokumentach urzędowych Folwark pisany jest jako Follwark
1845

 Alphabetisch - Statistisch Topographische Übersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte Der Königl. Preuß. Provinz Schlesien  Von Knie          Verlag  Breslau  1845 Strona 133 Zapis oryginalny jak niżej - pismo drukowane gotyk.
Follwark,  1532 - Forwerckh  O.S. Dorf. Reg. Und Kreis Oppeln Süd 5/8 Meile 25 Häuser 160 Katholische Einwohner. Wilde Fischerei.
 
Znaczenie
Follwark, od roku 1532 - Forwerckh.
Górny Śląsk. Wieś. Urząd i powiat Oppeln. Na południe w odległości 5/8 mili. 25 - domów , 160 - mieszkańców katolików. Zatrudnienie  - dziki połów ryb.
Dla porównania
strona 78
Chrzowitz - Chrzowice
   od 1531 - Krztzotwitze   od 1532 - Krzowitze 26 - domów    170 mieszkańców nad  tak zwaną Starą Odrą.
 
Chrząszczyce 1260 - Cremchici  1295 - Chrempchicz  i  Crempchicz    1532 - Krzimptzytz 58 - domów   391 - mieszkańców  1 Katolicka Parafia założona 1093 roku. Do 1810 przynależała do Dekanatu Oppeln.

 

1870 kaplica w opracowaniu
1880 12 grudnia urodził się Franciszek Buhl późniejszy braciszek zakonny ( do tej pory jedyny znany z Folwarku). Przebywał w zakonie w Cieszynie, gdzie zmarł 21 września 1924 roku z powodu ostrego zapalenia woreczka robaczkowego. Zobacz portrety
1888 Johan i Johanna Chudala budują krzyż przydrożny na rozwidleniu ul. Wiejskiej w kierunku rzeki Odry
1895 Stanisław Lakotta na swoim podwórku buduje kapliczkę jako votum za uzdrowienie po powrocie z Częstochowy. Wewnątrz figura Serca Jezusowego.
1902 Kaplica przy młynie, wybudowana przez Johana Lakotta syna Stanisława Lakotta. Wewnątrz znajduje się figura Matki Boskiej.
1914(1915) Pomniczek obrazkowy, przy drodze z Folwarku do Chrząszczyc w Małej Pysce,  ustawiony w latach 1914 ( 1915) daty nie udało się do tej pory dokładnie ustalić. Określany jako pomniczek  Josefa Buhla, który zginał w pierwszych dniach I Wojny Światowej  we Francji. Legenda zobacz sacrum.
1957 Krzyż przydrożny przy drodze Nr 45, skrzyżowanie dróg ul. Lipowa w kierunku Górek. Fundatorem jest Gerard Kurpierz, intencja budowy została podana przez jego ojca.

 

dalsze wiadomości w opracowaniu.