Gmina: Prószków (Proskau)
Powiat: Opole (Oppeln)
Kraj: Polska (Polen)
Region: Śląsk (Oberschlesien)

Powrót do strony głównej

Plebiscyt   20 marzec 1921

 

   W projekcie układu pokojowego z Niemcami z 7 maja 1919 roku, artykuły 87 i 88  traktatu przewidywały  przeniesienie z Rzeszy ( Niemiec ) na Polskę po upływie 15 dni od uprawomocnienia się traktatu praw do pełnej suwerenności na Górnym Śląsku w granicach ustalonych w projekcie. Od tej koncepcji Rada Najwyższa jednak odstąpiła. W wersji ostatecznej traktatu, podpisanej przez układające się strony 28 czerwca 1919 roku, tekst artykułu 88 stanowił: ....

  „ W części Górnego Śląska , mieszkańcy zostaną powołani do wypowiedzenia się przez głosowanie czy życzą sobie przyłączenia do Niemiec, czy też do Polski „  

 

Protest Polski.
-" Powstania Śląskie" były protestem  przeciw warunkom traktatu, które nakazywały przeprowadzenie plebiscytu wśród ludności trzech rejonów najbardziej wysuniętych na południe. Pierwsze wybuchło w połowie miesiąca sierpnia 1919 roku i zakończyło się klęską dla Polski. ( ośrodkiem był Rybnik, i trwało przez osiem dni od 16 do 24 sierpnia 1919 roku). Pociągnęło ono za sobą przybycie alianckiego garnizonu, złożonego z oddziałów brytyjskich, francuskich i włoskich.

 

 Drugie Powstanie wybuchło również w miesiącach letnich 1920 roku i trwało od 19 do 25 sierpnia, zbiegło się w czasie z kulminacyjną fazą wojny polsko-radzieckiej.  Sytuacja na terenie plebiscytowym stawała się napięta . Polskie i Niemieckie komisariaty Plebiscytowe  zajęły się organizacją propagandy  a żadna ze stron nie przebierała w środkach. Po zakończeniu II powstania, szanse polskie w zbliżającym się plebiscycie, poczęto oceniać optymistyczniej niż przed powstaniem.

 

    Plebiscyt Górnośląski odbył się 20 marca 1921 roku na mocy artykułu 88 traktatu wersalskiego, objął regencję opolską, bez powiatu grodkowskiego, nyskiego, niemodlińskiego i zachodniej części prudnickiego oraz części raciborskiego. Decyzja o plebiscycie była wynikiem kompromisu w stosunku do zwyciężonych Niemiec i zakładała, że tereny plebiscytowe zamieszkane są w większości przez ludność polską .  Do udziału w plebiscycie uprawnione były 1 221 274 osoby. W głosowaniu wzięło udział 1 190 637 uprawnionych  (97,5%). 

Za Polską głosowało:       479 365 uprawnionych  (40,3%).
Za Niemcami głosowało: 707 393 uprawnionych  (59,4%). 

Rozkład głosów w plebiscycie, na naszym terenie był bardzo ciekawy, dlatego przytoczenie wyników głosowania może być interesujące :
 

miejscowość  nazwa urzędowa

miejscowość  nazwa Polska głosów razem Za Polską Za Niemcami
Kattowitz Katowice 28 531 3 900 22 774
Beuten Bytom 42 990 10 101 29 890
Gleiwitz Gliwice 41 949 8 558 32 029
Leobschutz Głubczyce 10 371 60 9 896
Oppeln Opole 22 930

1098

20 816

Krappitz Krapkowice 2 526 92 2 369
Proskau Prószków 1 781 151 1 587
Schimnitz Kl. Zimnice M. 276 85 187
Ochotz Ochodze 464 121 338
Rogau Rogów Op. 672 83 569
Vogstdorf Wójtowa Wieś 738 305 421
Winau Winów 346 254 84
Zlonitz Źlinice 445 358 80
Boguschutz Boguszyce 338 178 149



Parafia Chrząszczyce razem 2 236 934 1 302
poszczególne wioski:
Chrzumczutz Chrząszczyce 351 116 235
Zlattnik Złotniki 352 174 178
Dometzko Domecko 687 220 467
Gorrek Górki 387 164 223
Nowa Kuźnia 172 80 92
Chrzowitz Chrzowice 108 60 48
Follwark Folwark 179 120 59

Zestawienie tabelaryczne jest bardzo ciekawe. Wyróżnione miejscowości to wioski nadodrzańskie, sąsiadujące ze sobą, we wszystkich przeważały głosy za Polską.

Wyniki głosowania podpisali:     Oppeln, (Opole), 24 kwietnia 1921

przedstawiciele:
Włoch:
A. De Marinis   Francji: Le Rond       Wielkiej Brytanii:  H.F.P. Percival

 

 

     Z przytoczonych wyżej tablic i ogólnych wyników dla całego Śląska, plebiscyt był porażką dla Polski. Okazało się, że pomimo większości  ludności poczuwającej się do polski, oraz „spontanicznych"  Powstań Śląskich na rzecz polski (I II ), wyniki plebiscytu z 20 marca 1921 roku, były niekorzystne dla Wojciecha Korfantego.(1873-1939). 
      W tej sytuacji postanowił zbrojnie opanować Śląsk, wywołując III powstanie w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku . Jego przemówienia stały się inspiracją dla około
40000 robotników i partyzantów, z których wielu było członkami Polskiej Organizacji Wojskowej Piłsudskiego, chwycili za broń .
     Wojciech Korfanty ogłosił się dyktatorem, biorąc na siebie całą odpowiedzialność za wybuch powstania. Zdania na temat celowości  III powstania są podzielone, okazało się, że kierownictwo nie myślało o żadnych zmianach społecznych, obietnice były demagogiczne, chodziło o zapewnienie popularności na Górnym Śląsku w Polsce i na zachodzie Europy. Powstanie trwało do 5 lipca 1921 roku. Zbrojne potyczki, które miały przejść do legendy, toczono od 21 do 25 maja w okolicach Góry Świętej Anny (Annaberg),  a przez dwa dni,  od 4 do 5 czerwca - nad brzegami Kanału Kłodnickiego.

 Słowa Korfantego; ....”nikt inny tylko ja dałem hasło do wybuchu trzeciego powstania w przeddzień konferencji Rady ambasadorów w Londynie, gdzie miano nam przyznać tylko Pszczynę i część powiatu rybnickiego.”     ...... „ Gdy Polska Śląsk odebrała nikt mi ani słówkiem za moją pracę nie podziękował,  ani jednego wyrazu uznania pod moim  adresem nie wypowiedział" 

   Oderwanie Śląskiego przemysłu od jego tradycyjnego niemieckiego rynku okazało się katastrofalne w skutkach - co przewidzieli komuniści i socjaliści nie biorąc udziału w III powstaniu.

   W wyniku tajnych rokowań 20 października 1921 roku Międzynarodowa Komisja ( Rada Ambasadorów), podzieliła teren plebiscytowy na dwie części. 61 % całości obszaru objętego plebiscytem miało pozostać przy Niemcach, natomiast większa część zagłębia węglowego z Katowicami (Kattowitz) i Chorzowem (Koenigshutte ) przechodziła na rzecz Polski. Historyczny akt połączenia powiatu katowickiego z Polską dokonał się 17 - 20 czerwca 1922 roku.


                         Śląsk Opolski z Follwarkiem, pozostał przy Niemcach.